Martian Sandy®

‹ Terug

De relatie tussen een alternatieve muntsoort en de groei van het verwante netwerk

 

Inleiding

 

Alternatieve muntsoorten zijn een wijdverbreid fenomeen in de hedendaagse wereld. Naast muntsoorten als de Euro, de Dollar of de Yen bestaan er tal van andere mogelijkheden om te betalen voor goederen of diensten. Een goed voorbeeld is de coupons van een winkel of keten, waarmee alleen betaald kan worden bij een zelfde winkel. Airmiles zijn een alternatieve muntsoort, want ook hiermee kan je slechts bepaalde goederen of diensten aanschaffen bij vastgelegde partners. Deze muntsoorten blijven bestaan naast gestandaardiseerde muntsoorten als de Dollar. Ze kennen bovendien hun eigen regels en circuleren in een eigen netwerk. Veel academisch onderzoek is al besteed aan de werking van deze muntsoorten, maar in deze scriptie wil ik mijn steentje hier aan bijdragen. Dat wil ik doen door te kijken naar de relatie tussen de geldvorm van bepaalde alternatieve muntsoorten en het netwerk waarbinnen ze circuleren. Daarbij wil ik kijken hoe de vorm van de alternatieve muntsoort van invloed is op de waarden die mensen met een alternatieve muntsoort willen bereiken. De vorm van een muntsoort kan namelijk wel of niet bestaan uit verschillende functies, zoals een middel voor uitwisseling of een maatstaf voor waarde.

 

Aanleiding

 

De alternatieve muntsoorten waar deze scriptie over vertelt, zijn niet hetzelfde als coupons of Airmiles. Het zijn sociale initiatieven, die door mensen zelf zijn opgezet om de lokale economie van een regio of streek te stimuleren. Coupons en Airmiles worden uitgegeven door een winkel of bedrijf om meer klanten te werven en te binden. De sociale initiatieven komen voort uit een onvrede met de bestaande mogelijkheden in een economie, of het realiseren van andere waarden dan mogelijk in de reguliere economie. Ze zijn onderdeel van een lange ontwikkeling, veroorzaakt door het delen van de successen en problemen van voorgaande initiatieven. Een organisatie die hierbij een belangrijke rol heeft gespeeld is de in Utrecht gevestigde Sociale Trade Organization (STRO). Hun boek over ‘Een @nder Soort Geld’ is de aanleiding en inspiratie voor het schrijven van deze scriptie.

 

In dit boek vertellen de auteurs over verschillende alternatieve muntsoorten en hun oplossingen voor de problemen van deze muntsoorten. Een van de auteurs is sterk van mening, dat de werking van het huidige systeem rondom geld in de wereld zorgt voor armoede en de uitsluiting van vele mensen. De beweging waar hij deel van maakt, streeft ernaar om mensen met een nieuwe muntsoort het heft in eigen handen te geven. Zo kunnen ze zelf werken aan het verbeteren van hun economische stand, met de hulp van een alternatieve muntsoort. De oprichters van de alternatieve muntsoorten, die beschreven zullen worden in het derde hoofdstuk, hebben een zelfde soort overtuiging. Met deze overtuiging proberen ze een goed functionerende muntsoort en verwant netwerk op te zetten, door ook te kijken naar andere (oudere) muntsoorten.

 

De sociale initiatieven zijn namelijk deel van een langere ontwikkeling. Een bekend historisch voorbeeld is het experiment in de Oostenrijkse stad Wörgl, welke samen met andere experimenten opkwam in de tijd van de Grote Depressie rond het jaar 1930. In deze stad werd een alternatieve muntsoort geïntroduceerd met steun van de lokale gemeente en met een waarde gedekt door de conventionele muntsoort. De monetaire waarde van 1 lokale munt, was gelijk aan de conventionele munt. Het geld in Wörgl had als doel de lokale economie te stimuleren. Uiteindelijk werd het initiatief stopgezet, omdat het een bedreiging zou gaan vormen voor de nationale munteenheid. Een ander voorbeeld is een lokale muntsoort genaamd LETS (Local Exchange Trading System) dat geïntroduceerd werd in Brits Columbia in 1983. De muntsoort was gekoppeld aan de Canadese Dollar en groeide snel in omvang van deelnemers (Peacock 2006, 1062). Deze variant verspreidde zich vervolgens snel naar andere landen, waaronder Groot – Brittannië en Nederland.

 

Deze initiatieven zijn de inspiratie geweest voor een heleboel andere initiatieven in landen over de hele wereld. Hoewel het aantal initiatieven flink groeide, bleef hun economische omvang gering. Verschillende onderzoeken gericht op LETS, wat een van de meest verspreidde varianten van alternatieve muntsoorten is, geven de beperkingen van deze netwerken aan. Het is in sommige gevallen een vicieuze cirkel. Het aantal deelnemers is klein, zodat er weinig economische activiteit is. Hierdoor verlaten mensen het netwerk, waardoor ze weer kleiner worden. Toch blijven er alternatieve muntsoorten bestaan. Er is een vernieuwde interesse in deze alternatieve muntsoorten, net na de economische crisis van 2008. Deze interesse komt wellicht voort uit een zelfde onvrede over de mogelijkheden van het conventionele geld, in combinatie met een groeiende economische ongelijkheid. Mensen zijn hierdoor op zoek gegaan naar alternatieven.

 

Probleemstelling

 

De doelstelling is daarom als volgt: Onderzoeken hoe het gebruik van een bepaalde geldvorm van invloed is op de waarden binnen een economisch netwerk. Hierdoor ligt de focus van dit onderzoek niet zozeer op de betekenis en symboliek van geld, maar juist op de relatie tussen geld en economische relaties. Zoals eerder gezegd willen mensen ‘iets’ bereiken met de alternatieve muntsoorten. De vraag is of het middel het doel dient. Zodoende luidt de vraagstelling van deze scriptie als volgt: Hoe heeft het gebruik van de geldvorm van een alternatieve muntsoort invloed op de waarden binnen het verwante economische netwerk. Uit verschillende studies naar alternatieve muntsoorten komt naar voren, dat de oprichters bepaalde waarden zoals solidariteit, duurzaamheid of het stimuleren van de lokale economie nastreven. De relatie tussen de geldvorm en het verwante netwerk kan van invloed zijn op de groei van de muntsoort.

 

Alternatieve muntsoorten

 

‘Alternatieve muntsoort’ is echter nog een te brede term. Er bestaan tal van verschillende vormen en netwerken, die niet eenvoudig over één kam te scheren zijn. In de literatuur bestaan voor deze specifieke alternatieve muntsoorten verschillende termen, die allemaal niet een gehele definitie geven van het fenomeen. De termen verwijzen allemaal naar een bepaald aspect van het fenomeen, maar kunnen niet alle aspecten benoemen. Een voor de hand liggende term is local currencies (Maurer 2006, 19), maar niet elke muntsoort beperkt zich tot de geografische grenzen van bijvoorbeeld een dorp. Parallel currencies (Peacock 2006, 1073) verwijst naar het bestaan van een alternatieve muntsoort naast een conventionele muntsoort, maar het is de vraag of elke alternatieve muntsoort afhankelijk is van een andere muntsoort voor zijn bestaan. Tenslotte is er de term community currency (Schraven 2001, 2), maar het is de vraag of iedere deelnemer zich wel deel voelt van de desbetreffende gemeenschap.

 

Deze scriptie zal daarom aandacht besteden aan twee gevalsstudies van alternatieve muntsoorten in de context van het gebied, waarbinnen ze circuleren naast een conventionele munstoort. Dit zijn LETS in Groot Brittannië en de Credito in Argentinië. De ene is een volledig virtuele muntsoort, de ander maakt gebruik van fysieke biljetten. De gevalsstudie van de virtuele munt betreft Zuid – Engeland en Wales in Groot – Brittannië, de ander wordt gebruikt in Argentinië. De verschillen tussen beide muntsoorten is groot. De schaal van de LETS in Groot – Brittannië is ook een stuk kleiner dan die van de Credito in Argentinië. Toch is een vergelijking tussen deze beide muntsoorten van belang voor het geven van een antwoord op de hoofdvraag van dit onderzoek. Doordat beide twee verschillende geldvormen zijn, kan de invloed van het geld op de economische relaties goed naar voren komen. Bovendien bestaan ze allebei naast een conventionele muntsoort en proberen ze vergelijkbare waarden na te streven.

 

Belangrijke termen

 

Bij de analyse van de werking van beide netwerken, is de afbakening van een aantal aspecten belangrijk. Deze termen zullen een leidraad zijn door de tekst, want ze zullen bij beide gevalsstudies van toepassing zijn. Geldvorm, functies en economische relaties zijn al benoemd, maar een aantal anderen zijn ook belangrijk: de waarde van (het) geld en het vertrouwen in (het) geld. Door voornamelijk vanuit deze aspecten naar de Credito en LETS te kijken, kunnen beide muntsoorten ook met elkaar vergeleken worden. Daarnaast zullen de termen ook besproken worden in het volgende hoofdstuk, waarin vier perspectieven op geld en bovengenoemde aspecten zullen worden besproken. Deze vier perspectieven komen van vier bekende auteurs, die geschreven hebben over verschillende kanten van geld. Allen kijken vanuit een andere invalshoek naar de werking van geld, maar toch zijn er overeenkomsten in hun beweringen. Zo hanteren Graeber en Simmel één (in hun ogen) algemeen definitie over geld, terwijl Zelizer en Parry & Bloch het eerder hebben over de differentiatie rondom verschillende soorten geld.

 

In het tweede hoofdstuk zal duidelijk worden, dat er wellicht niet één definitie is te geven. Verschillende academici en onderzoekers hebben getracht een boek te schrijven over het onderwerp, maar slaagden er niet in alle facetten onder één dak te brengen. Deze scriptie tracht dan ook een bijdrage te leveren aan een debat rondom de werking van geld. De alternatieve muntsoorten zoals LETS en de Credito zijn een hedendaags voorbeeld van vernieuwing in het gebruik van geld. Een blik op hun werking kan een bijdrage zijn aan het debat, door te kijken hoe verschillende oude en nieuwe ideeën samenkomen. Zoals eerder gezegd is de ontwikkeling van alternatieve muntsoorten tot stand gekomen door verschillende experimenten door de tijd heen. Daarnaast ondervonden deze experimenten hinder van de gevestigde orde. Hierop werd vervolgens weer ingespeeld door de oprichters van alternatieve muntsoorten. Men kan zich dus afvragen hoe nieuw de ideeën van LETS en de Credito zijn. Deze ‘nieuwe’ geldvormen worden namelijk toegepast en gebruikt door mensen, die gewend zijn aan de praktijk van conventioneel geld. In hoeverre komen de bedachte regels en systemen dus tot uiting op de bedoelde manier van de oprichters?

 

Links:

 

Toxopeus, H., H. v. Arkel. 2014. Een @ander Soort Geld. Social Trade Organisation STRO. Utrecht: Uitgeverij Jan van Arkel.